Lễ Tiễn Ông Công Ông Táo - nét văn hóa trong tín ngưỡng của người Việt

Lễ vật không thể thiếu trong lễ cúng ông Công ông Táo

Hằng năm, vào ngày 23 tháng chạp mọi người dân Việt đều thành kính chuẩn bị mâm cơm cúng, cá chép, hương hoa làm lễ tiễn ông Công, ông Táo. Không ai biết chính xác nét đẹp văn hóa này có từ bao giờ, chỉ biết rằng nó tồn tại từ rất lâu, đi vào tiềm thức của người dân qua nhiều thế hệ. Theo tín ngưỡng dân gian, ngày cúng ông Công, ông Táo chính là ngày vua bếp lên chầu trời báo cáo việc bếp núc, làm ăn, cư xử của gia đình trong năm đó.

Lễ cúng thường được tiến hành trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp (có thể cúng từ 21 đến trưa ngày 23 tháng Chạp) bởi dân gian quan niệm, sau thời khắc này, các vị thần đã lên chầu trời nên sẽ không nhận được đồ cúng. Tiễn ông Công, ông Táo, người dân gửi gắm mong muốn các vị thần mang đi những vất vả, muộn phiền trong năm cũ để chuẩn bị tâm thế nhẹ nhàng bước vào một năm mới an lành, hạnh phúc.Đây cũng là dịp mọi người trở về nhà sum họp, quây quần sau một năm làm việc vất vả.

Và để chuẩn bị “phương tiện” đi lại cho các vị thần, người dân cũng không quên cúng lễ vật mô phỏng hình cá chép hoặc phóng sinh cá chép. Phóng sinh cá chép ngày tết ông Công, ông Táo không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn hướng con người đến những điều thiện, giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Ngoài ra, trong tâm thức người Việt, “cá vượt Vũ môn” hay “cá chép hóa rồng” còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, bền chí chinh phục tri thức để đi tới thành công, biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp. Nhiều người dân dẫn theo con em mình để đi phóng sinh cá, truyền lại những nét đẹp truyền thống trong văn hóa, phong tục mà người đời xưa để lại cho đến ngày nay. Nhằm giáo dục con em của mình phải biết giữ gìn, bảo vệ những nét đẹp nguồn cội.

Nơi góc bếp nhà nào, dù là vách lá đơn sơ hay trong căn biệt thự sang trọng, bàn thờ ông Táo vẫn có một vị trí quan trọng. Đó đã là một phần của văn hóa cha ông từ ngàn xưa còn lại. Có lẽ trong ngày 23 tháng Chạp, nhìn mọi nhà nô nức ra bờ sông thả cá chép vàng, mỗi người  chúng ta đều cảm thấy sự ấm áp ngày giáp Tết, cảm thấy rằng Tết đã đến rất gần. Với những ý nghĩa tốt đẹp của phong tục truyền thống này, nét đẹp tín ngưỡng thờ cúng ông Công ông Táo được người dân duy trì trở thành truyền thống văn hóa tốt đẹp, mang tính nhân văn, hướng đến chân, thiện, mỹ. Gìn giữ và bảo vệ môi trường cho cuộc sống tốt đẹp hơn.